Ogród dendrologiczny w Glinnej

Arboretum w Glinnej to kolejny wiekowy ogród dendrologiczny, który odwiedziłem w tym roku. Ten piękny, nieduży ogród ma powierzchnię 6 ha, ale nie dajcie się zwieźć - mnogość gatunków może zaskoczyć i na dokładne zwiedzenie wszystkich ścieżek trzeba poświęcić kilka godzin. Warto. A jeszcze jedno - wstęp jest zupełnie darmowy. Ogród jest położny w dolnej części tak zwanej "Słonecznej Kotliny", którą od wschodu, północ i zachodu osłaniają wzniesienia pokryte bukowymi lasami. Arboretum uznawane jest za jedno z bogatszych w kolekcje dendrologiczne.

Jak wygląda to zielne miejsce? Oto moja fotorelacja z wycieczki sprzed miesiąca.

Historia arboretum w Glinnej

Arboretum powstało na terenie prywatnych szkółek o powierzchni 6,5 ha. Zostały one założone w 1823 roku i przejęte około 1870 roku przez nadleśnictwo państwowe ówczesnego Królestwa Prus. Nadleśniczym był dendrolog - amator Carl Ludwig-Gene, który obrzeża kwater szkółkarskich zaczął obsadzać drzewami obcego pochodzenia. Skąd ja to znam :-) 

Za datę powstania arboretum w Glinnej przyjmuje się 1880 rok. Z tego okresu pochodzi większość starych drzew, rosnących tam do dzisiaj. Pierwsza zachowana informacja o ogrodzie pochodzi z 1889 roku. Najstarszym drzewem jest orzesznik pięciolistkowy (Corya ovata), rosnący od 1820-1830 roku, czyli niemal od samego początku istnienia szkółek. W 1911 roku  niemiecki leśnik, profesor Adam Szwappach z Eberswalde, omawiając wzrost i żywotność drzew obcego pochodzenia opisał właśnie tego orzesznika pochodzącego z Glinnej. Miało wówczas, w wieku 90 lat, 54 cm pierśnicy i 23 metry wysokości. 

W 1938 roku, z okazji wycieczki Niemieckiego Towarzystwa Dendrologicznego, przedstawiono listę 52 gatunków drzew rosnących w Ogrodzie dendrologicznym w Glinnej. Zawierała ona przy niektórych gatunkach drzew ich wymiary i wiek. Największa w Polsce jodła olbrzymia (Abies grandis) miała wówczas, w wieku 55 lat, 86 cm pierśnicy i 35 metrów wysokości, zaś rosnący obok mamutowiec olbrzymi (Sequoiadendron giganteum) - 88 cm pierśnicy. Oba drzewa niestety nie doczekały naszych czasów. Jodła została porażona piorunem w 1978 roku, co osłabiło drzewo i miało wpływ na postępujące infekcje grzybowe, a mamutowiec zmarzł osłabiony atakiem opieńki. Kolejna zachowana inwentaryzacja przeprowadzona w 1971 roku wykazała istnienie 23 gatunków z tej listy oraz kilku nie wymienionych w tym wykazie. To surowe zimy z lat 1939/40 i 1941/42 spowodowały duże ubytki w drzewostanie arboretum. Powodem był także brak opieki i pielęgnacji w czasie II wojny i okresie bezpośrednio powojennym. Niestety  później, pomiędzy latami 1950 a 1970 zginęło z przyczyn naturalnych kilka starych drzew, a dalsze ubytki odnotowano także w latach późniejszych na skutek chorób grzybowych, żeru owadów, silnych wiatrów lub mrozów. W połowie lat 50-tych wykonano nowe ogrodzenie części arboretum, ustawiono ławki, dodano tabliczki z nazwami drzew. Prace pielęgnacyjne ograniczały się tylko do usuwania suchych i powalonych drzew i odnawiania alejek. W 1952 roku Kazimierz Browicz i Władysław Bugała opisując parki zachodniej Polski podali wymiary kilkunastu drzew z Glinnej, podobnie jak w 1956 roku Florian Celiński charakteryzując zabytkowe drzewa Puszczy Bukowej. W 1970 roku, z inicjatywy profesora Wydziału Leśnego SGGW Bolesława Szymkiewicza oraz wicedyrektora OZLP w Szczecinie, dr inż. Jerzego Jackowskiego opiekę nad Ogrodem w Glinnej objęło Arboretum SGGW w Rogowie, ściśle współpracując w zagospodarowaniu tego obiektu z administracja leśną Nadleśnictwa Gryfino. Latem tego roku doszło do spotkania kierownika rogowskiego arboretum, dr Jerzego Tumiłowicza, z przedstawicielami OZLP i nadleśnictwa, nakreślenia planu pracy na najbliższe lata. Późną jesienią 1970 roku posadzono pierwsze drzewa na przygotowanych wcześniej stanowiskach. 

W 1970 roku ogrodzona część arboretum, na terenie którego znajdowała się większość najcenniejszych drzew, zajmowała powierzchnie 1,80 ha. Ogród był podzielony na 7 prostokątnych w większości kwater, różnej wielkości, a układ ten był związany z siecią dróg dawnych szkółek. W 1971 roku przeprowadzono inwentaryzację i pomiar obcych gatunków drzew, wykonano pomiar geodezyjny Ogrodu, wykreślono plany rozmieszczenia drzew i krzewów oraz założono szczegółową dokumentację kolekcji, na wzór prowadzonej w arboretum w Rogowie. Opisano również i pomierzono 9 starych, cennych drzew obcego pochodzenia rosnących wówczas poza Ogrodem. Niewielka powierzchnia Ogrodu nie pozwalała na wydzielenie działów tematycznych, bądź przyjęcia układa geograficznego lub systematycznego wprowadzania gatunków. Zdecydowano się na uprawę gatunków i odmian drzew i krzewów z rożnych grup systematycznych, iglastych i liściastych, pochodzących ze strefy umiarkowanej różnych części świata. Ten szeroki wachlarz gatunków o różnym, często oryginalnym pokroju, ozdobnych kwiatach i owocach, różnego kształtu i koloru liściach, ozdobnej korze pozwala zwiedzającym na poznawanie różnorodności i piękna form roślinnych i może być pomocny na lekcjach botaniki i geografii roślin. Z uwagi na łagodny klimat, korzystny mikroklimat i żyzne gleby szczególna uwaga jest położona na gatunki wrażliwe na mróz w środkowej i wschodniej Polsce oraz gatunki drzew i krzewów dotychczas jeszcze u nas nie uprawiane, o nie sprawdzonej odporności na silne mrozy. Mała powierzchnia Ogrodu sprawiła, iż przyjęto zasadę, że z małymi wyjątkami, nie będzie się uprawiać drzew i krzewów pospolitych, dla których szkoda tak cennego miejsca. 

Arboretum w Glinnej warunki środowiskowe

Warunki klimatyczne są jednym z najważniejszych czynników ograniczających możliwości uprawy wielu gatunków drzew i krzewów. Ich charakterystyka oparta jest na danych ze stacji metrologicznej Szczecin-Dąbie, położonej 12 km na północ od Glinnej. Teren ten leży w podstrefie klimatycznej 7a, w której średnie wieloletnie temperatury minimalne wynoszą od -15,0stopni C do 17,7 stopni C. Średnia roczna temperatura wynosi około 8,5 stopnia C, stycznia -1 stopnia C, a lipca 18,5 stopnia C. Okres wegetacyjny w Ogrodzie trwa 226 dni, a średnia wieloletnia suma opadów wynosi 566 mm (od 349 do 716 mm). Arboretum znajduje się na wysokości 51-68 m n.p.m., (najwyższy punkt mieście się w części południowo-wschodniej). Warunki te sprzyjają uprawie wielu gatunków drzew i krzewów, których uprawa w środkowej i wschodniej Polsce nie uda się ze względu na zbyt surowy klimat (mimo jego postępującego ocieplania). 

Na koniec jeszcze trochę zdjęć rzadkich okazów dendrologicznych z arboretum w Glinnej.

Wkrótce podam nazwy tych rzadkości. Wiele z nich spotkałem po raz pierwszy.

Opis tego Ogrodu powstał na bazie drukowanej broszury, którą nabyłem na miejscu.