Jesion Paxa - rzadkości dendrologiczne cz.37

W naszych arboretach można spotkać kilka zupełnie obcych gatunków jesionu. Tym razem natknąłem się na pochodzący z południowo-wschodnich Chin i Himalajów jesion Paxa (Fraxinus Paxiana). Ciekawe jest to, że kwitnie on równie urokliwie na biało, co jesion mannowy, w odróżnieniu od typowego kwitnienia w stylu jesionu wyniosłego czy jesionu pensylwańskiego. 

Na takie kwitnienie się jeszcze nie natknąłem w Polsce. Mogę pokazać jedynie jak wyglądają jego liście. Listki posiadają charakterystyczną, rowkowaną oś - takie małe wgłębienie. Niestety nie jest w pełni mrozoodporny -  jest wrażliwy na wiosenne przymrozki, które uszkadzają świeże pędy z liśćmi.

Jesion Paxa to prawdziwa perełka dla kolekcjonerów dendrologicznych. Spotkał ktoś to drzewo?

Szyszki mamutowca olbrzymiego

Mamutowce olbrzymie (Sequoiadendron giganteum) w Polsce są rzadkością. Przemarzają w trakcie srogich zim i dużych mrozów. To, że nie było takich mrozów od lat nie oznacza, że się już nie przydarzą. Historia mamutowca z arboretum w Glinnej jest tego dowodem. Dziś pokażę największy okaz, który rósł dotychczas w Polsce. Pokażę co z niego zostało, gdyż właśnie taki ekstremalny mróz mocno przyczynił się do jego zamarcia. Było to podczas zimy 1986/1987 - mróz sięgnął -30⁰ C i olbrzymie drzewo mierzące 40 metrów wysokości i 142 cm pierśnicy obumarło. Szok. Olbrzymia szkoda. Do dziś, jak widać na zdjęciach, pozostał tylko kawałek pnia. Potem okazało się, że współudział w tej tragedii miała też opieńka miodowa, grzyb który zaatakował korzenie tego właśnie drzewa.

Podczas tamtej zimy zmarzł również rosnący tam 15-letni, młody okaz, który miał już 7 metrów wysokości. Niestety sięgając do historii, okazuje się, że w Polsce od pierwszego pojawienia się mamutowców olbrzymich (1858 w arboretum w Kórniku) zmarzły wszystkie mamutowce w czasie kilku srogich zim - 1928/29, 1939/40, i pewnie kilka wcześniejszych zim. Pozostało tylko jedno drzewo w Brwicach koło Chojny, które uznawane jest za najstarszy i największy okaz mamutowca olbrzymiego w Polsce. Zostało ono posadzone prawdopodobnie w 1895 roku. Jego obwód to 377 cm, pierśnica 120 cm oraz 28 metrów wysokości. Drzewo to obradza w szyszki. Porównując go jednak z tym olbrzymem z Glinnej widzimy, jak gigantycznych rozmiarów było drzewo, które zmarzło!

Kolejne drzewa tego gatunku posadzono dopiero po II wojnie światowej. Do dziś spotkać możemy duże mamutowce przy Zamku Książ, w Gdańsku Oliwie, arboretach w Wojsławicach i Przelewicach, no i w kilku ogrodach botanicznych, o czym można poczytać w moich fotorelacjach.

Szyszki mamutowca

Spacerują obecnie po arboretum w Glinnej można spotkać kilka młodych okazów mamutowca. Mają ok. 30 lat i 17 metrów wysokości. Co ciekawe one już szyszkują i udało mi się pod drzewem natknąć na szyszki i pokazać je w zbliżeniu. Okazuje się, że szyszki mamutowca wcale nie są gigantyczne, jak na tak wielkie drzewo. Są jajowate i mają 8 cm. długości i 5 cm szerokości. Składają się z 25-45 silnie zdrewniałych i przylegających do siebie łusek. Początkowo są zielonkawe, potem brunatnieją i otwierają się wysypując nasiona.

Tak wyglądają zielone szyszki jednej z ogrodowych odmian mamutowca:

Sorbus pogonopetala - jarząb o różowych owocach

Uwielbiam obficie owocujące jarzęby o różowych owocach. Do takich należy, spotykany tylko w kolekcjach, jarząb nie posiadający jeszcze polskiej nazwy - Sorbus pogonopetala. Spotkać go można w arboretum w Rogowie oraz w Glinnej. Drzewka są małe - idealne do przydomowych ogródków. Liście złożone składają z 10-12 par listków i listka wierzchołkowego i przypominają nieco liście jarzębu Koehnego.

Skrzydłorzech ze skrzydełkami (Pterocarya stenoptera) - rzadkości dendrologiczne cz.36

Udało mi się ostatnio spotkać skrzydłorzech, którego złożone liście mają oskrzydloną osadkę. To pochodzący z Chin Pterocarya stenoptera. Rarytas w Polsce. On nie ma jeszcze polskiej nazwy, chociaż spotyka się określenie - skrzydłorzech chiński ze względu na jego pochodzenie. Liście są trochę mniejsze niż u jego kaukaskiego krewniaka (skrzydłorzech kaukaski), którego w Polsce można częściej spotkać. Warto jeszcze zwrócić uwagą na owoce - moim zdaniem ładniejsze, większe, grubsze, a orzeszki posiadają po 2 skrzydełka.

Cyklokaria okrągłoowocowa - rzadkości dendrologiczne cz.35

Spotykając pierwszy raz to drzewo ma się wrażenie, że mamy do czynienia z bardzo egzotycznym skrzydłorzechem. Podobieństwa pewne są. Owoce co prawda nietypowe i bardzo duże ale owocostany długie i zwisające jak u skrzydłorzechów. Poniekąd to prawie prawda, bo drzewo należy do rodziny orzechowatych, podobnie jak skrzydłorzech. Jednak jego nazwa rodzajowa to cyklokaria, a znany jest jej tylko jeden gatunek: cyklokaria okrągłoowocowa (Cyclocarya paliurus)

Warto wspomnieć przy okazji, że do orzechowatych należą: cyklokaria (Cyclocarya), orzech (Juglans), orzesznik (Carya), platykaria (Platycarya) i skrzydłorzech (Pterocarya). Jeśli się pomyliliście to jesteście w doborowym towarzystwie. Dawniej takson ten włączony został do rodzaju skrzydłorzech w odrębnej sekcji Cycloptera. 

Cyklokaria okrągłoowocowa

Cyklokaria okrągłoowocowa to duże drzewo liściaste, rośnie w swojej ojczyźnie (środkowe Chiny) do 30 metrów. U nas spotyka się w arboretach drzewa 8-12 metrowe. Liście nieparzystopierzaste składające się z 7-9 listków, liść średniej długości do 20–25 cm, ciemno zielony, błyszczący. Ogonek liściowy 3-4 cm. Listki boczne siedzące lub z ogonkiem do 2 mm. Blaszka liściowa eliptyczno-jajowata do szeroko lancetowatej, 5–14 × 2–6 cm, owłosiona na żyłkach od spodu. Brzegi drobno ząbkowane. Owoce to kuliste orzeszki, ok. 7 mm średnicy, otoczone okrągławymi skrzydełkami do 6 cm, z wieloma delikatnymi, promieniście rozchodzącymi się żyłkami. Przypominają miniaturowe talerzyki ułożone na nitce; kilkanaście sztuk jeden pod drugim.

Cyklokaria okrągłoowocowa znana jest z zastosowania w medycynie chińskiej. Z liści jej przygotowuje się słodką herbatę, stosowaną w Chinach w leczeniu otyłości i cukrzycy. Istnieje obszerna literatura dokumentująca wysiłki mające na celu naukowe określenie jej wpływu, a także identyfikację substancji czynnych i sposobów ich działania.

Gatunek ten został poznany przez naukę zachodnią dzięki okazom zielnikowym zebranym w XIX wieku przez niemieckiego misjonarza i sinologa Ernsta Fabera w Zhejiang oraz przez Augustine'a Henry'ego w Hubei. Ernest Wilson zebrał nasiona w Syczuanie podczas swojej pierwszej wyprawy dla szkółki Veitch w 1901 roku i ponownie podczas późniejszych podróży.

Moim zdaniem drzewo w czasie owocowania wygląda rewelacyjnie i z powodzeniem można go w Polsce uprawiać. Owoce, jak widać na kilku zdjęciach poniżej, potrafią wisieć na gałązkach do kolejnego sezonu letniego.

Dereń pagodowy 'Variegata'

Nazwa 'Variegata' wskazuje, że mamy do czynienia z odmianą o pstrych liściach. "Variegata" bowiem po łacinie oznacza "zróżnicowany", "pstry", "cętkowany" lub "o różnobarwnych plamach". Termin ten odnosi się do cechy roślin, które charakteryzują się różnokolorowymi wzorami na liściach lub innych częściach. Dereń pagodowy 'Variegata' (Cornus controversa 'Variegata') zachwyca urodą biało-pstrych liści. Duże drzewka wyglądają bajkowo, szczególnie latem, kiedy wydaje się, że zostały obsypane śniegiem. Dereń ten ma długie, wąskie, lancetowate liście. Szerokość do 4 cm, często nierówne i dziwnie zdeformowane. 

Wydaje się, że odmianę tę wprowadził na rynek brytyjski ogrodnik John Veitch tuż przed rokiem 1890 i pierwotnie uprawiano ją tam jako Cornus brachypoda. Nazwę Cornus controversa nadano jej dopiero w 1909 roku. Wcześniej znana była  na kontynencie jako Cornus macrophylla. W obu przypadkach błędnie, ponieważ są to synonimy dla derenia o naprzeciwległych liściach.

Co ciekawe odmiana ta dość obficie owocuje. Tak prezentuje się dereń pagodowy 'Variegata' z początkiem sierpnia:

Koelreuteria bipinnata - rzadkości dendrologiczne cz.34

Wiele razy już pisałem o roztrzeplinie wiechowatym (Koelreuteria paniculata). Okazuje się, że w Polsce można sadzić jego kuzyna z południowo-zachodnich Chin. Dziś przedstawiam Koelreuteria bipinnata. Niestety nie ma on jeszcze polskiej nazwy gatunkowej. Ponieważ jednak jego nazwa łacińska wskazuje na podwójnie pierzaste liście (pinnata = pierzasty) to można by go nazwać roztrzeplinem podwójniepierzastym. Te liście to wyjątkowa cecha. One są naprawdę duże i wskazują, że mamy do czynienia z egzotyczną rośliną. Roztrzeplin ten jest wysokim drzewem o smukłym pokroju. Inaczej niż jego wiechowaty kuzyn. 

Koelreuteria bipinnata ma natomiast bardzo podobne kwiaty. Owoce jednak się bardzo różnią - mają mniej zaokrąglony kształt i są silniej podzielone klapki z widocznymi podziałkami. Są bardziej nieregularne i nie tak nadmuchane. Młode torebki mają piękny, różowofioletowy kolor, pięknie kontrastując z rozpoczynającymi jesienią swoje żółte przebarwienia liśćmi. Ja jeszcze tego jesiennego owocowania nie spotkałem. Na razie mam tylko zdjęcia z fazy kwitnienia Koelreuteria bipinnata.