Jak rośliny bronią się przed dużym mrozem

Od jakiegoś czasu chciałem przygotować wpis o metodach ochrony roślin przed mrozem. Ale aura nie pozwalała na to. I w końcu przyszła okazja, gdy temperatura spadła grubo poniżej zera. Nad ranem było niemalże -8 stopni Celsjusza. Spojrzałem na moje różaneczniki. Tak, to było to. Idealny moment na zdjęcia, pomiary i wpis. Za chwilę okaże się o co mi chodzi.

Większość drzew i krzewów zgubiła liście.

Gubienie liści jesienią to najlepsza metoda na przetrwanie mroźnej zimy. (Chciałem dodać - takiej jak w Polsce ale po tym, co się dzieje od kilkunastu lat w Polsce zastanawiam się, czy jeszcze będą "takie zimy".) Ich utrzymanie to duża strata energii i niebezpieczeństwo przemarznięcia. Dlatego dużo gatunków zrzuca je jesienią. A co z tymi roślinami, które liści nie gubią? Są przecież drzewa i krzewy zimozielone.  

Zmiana powierzchni liści.

Rośliny zimozielone należą do iglastych - bardzo odpornych na duże mrozy, łuskowatych w miarę odpornych i liściastych - najmniej odpornych. Generalnie oczywiście wszystko zależy od gatunku i odmiany ale można przyjąć zasadę, że im większe liście tym trudniej zachować dużą mrozoodporność. Z tych liściastych mam na działce bukszpany, trzmieliny, ostrokrzewy i różaneczniki. Obserwuję je bacznie a szczególnie te z dużymi liśćmi - różaneczniki. I to na nich przeprowadziłem test. Przy mrozie -8 stopni Celsjusza ich powierzchnia zmniejszyła się ponad 4-krotnie. Liście zachowały się, jak każdy z nas przy dużym chłodzie. Zwinęły się w rulon. Bardzo zmniejszyły powierzchnię. Można napisać, że przyjęły pozycję embrionalną. To niesamowite. Jeśli ktoś nie wie, że to ochrona przed mrozem to może pomyśleć, że roślina właśnie zmarzła. Tak wygląda. Ale tak nie jest. W ciągu dnia, gdy temperatura dobiła do zera liście wróciły do normalnego kształtu. Z 1 cm szerokości wróciły do 4-5 cm! I tu jest piękno przyrody.

Czekam do kolejnego większego mrozu, żeby sprawdzić, jak bardzo liście te mogą się skurczyć. Albo mniejszego mrozu - może zwijanie liści jest proporcjonalne do spadających kresek na termometrze?

Obserwując pozostałe moje zimozielone zauważyłem, że muszą być mniej wrażliwe na taki mróz. Albo rozmiar ich liści jest na tyle mały, że nie sprawia jeszcze zagrożenia. Tak jest z trzmieliną i ostrokrzewem. Warto tu jeszcze dodać, że liście zimozielone są wyraźnie grubsze i często pokryte specyficzną, błyszczącą substancją, która zapewne też jest formą walki z mrozem. To taki kutner a'la lakiero-wosk acz nie klejący się do dłoni.

Zastanawiacie się zapewne czemu moje rośliny nie zostały okryte. Ja od lat starałem się je aklimatyzować i przyzwyczajać do zimna. Rosną na coraz bardziej osłoniętych stanowiskach. Klimat nie jest już taki srogi i uznałem, że powinny dać same radę. A że nie są to jakieś bardzo wrażliwe gatunki to przetrzymują zimy bez osłon. Co ważne w czasie takich długich mrozów czy suszy zimowej warto je podlać, bo zmarznięta gleba utrudnia wchłanianie wody. To tzw. zjawisko suszy fizjologicznej. Na taką suszę mają też wpływ zimowe, ostre wiatry.

W poszukiwaniu wiosny. Przedwiośnie w styczniu.

Tego, że na początku stycznia wyruszę na spacer w poszukiwaniu wiosny to się nie spodziewałem. Huśtawka pogodowa trwa w sumie od dobrych kilku tygodni. Od listopada temperatury wahają się od +12 stopni do okolic zera. Nocą nie było jeszcze poważniejszego mrozu. Góra -2 stopnie poniżej zera. Szok. Odczuwamy to my. Reagują rośliny. Te bardziej wrażliwe na mocniejsze promyki słońca już zaczynają wychodzić z fazy spoczynku. Wierzby i topole puszczają pierwsze kotki. Wiele innych gatunków ma już bardzo nabrzmiałe pąki. Nie daj Bóg ruszy wegetacja. A tu do kwietnia i maja jeszcze daleko. Bardzo daleko.

Przedwiośnie w styczniu? Ocieplenie klimatu uległo takiemu przyspieszeniu? Śnieżne i mroźne zimy idą w zapomnienie? Czy nastąpi przesunięcie zimy do okolic marca? Już nie jedną Wielkanoc spędziłem w śnieżycy. Czy w ogóle nie będzie zim? Czas pokaże. A jak Wasze obserwacje przedwiośnia w styczniu?